Uyku Apnesi Tedavisi

Uyku Apnesi Nedir?

Uyku apnesi potansiyel olarak oldukça ciddi bir rahatsızlıktır. Kişinin uyku esnasında birkaç saniye nefesinin kesilmesi ve tekrar nefes almaya devam etmesi olarak kendini gösteren bu hastalık uykudaki solunum durması olarak da tanımlanabilir. Uyku rahatsızlıkları arasında en yaygın hastalıklardan biridir. Uyku apnesinde üst solunum yolunu açık tutan kaslarda gevşeme meydana gelebilir veya dil kökünde veyahut yumuşak damakta çökme yaşanması, bademciklerin şişmesi gibi durumlar da hava yolunun tıkanmasına neden olarak 10 saniye veya daha fazlasında solunum durmasına neden olur. Kişi solunumu durana kadar horlar ve gürültülü bir horlamayla tekrar nefes almaya başlar. Uyku apnesindeki horlamanın normal horlamadan çok daha sesli ve şiddetli olduğunu belirtmekte fayda var. Bu solunum durması durumunda kandaki oksijen seviyesi düşer. Böylece, beyin bir çeşit alarm haline geçerek kişiyi uyandırır.

Solunum durması sayısı ve düzeyi kişiden kişiye değişiklik göstermekle beraber her düzeyde basit müdahaleler veya öneriler de olsa tedavi gerektiren bir durum söz konusudur. Kişi gece birkaç defa veya daha fazla sayıda uyandığı için sağlıklı bir uykudan söz edemeyiz. Bu nedenle kişi dinlenmiş ve uykusunu almış şekilde uyanamaz. Hayatımızın ciddi bir bölümünü kaplayan ve gün içindeki ruh halimizi, verimliliğimizi, konsantrasyonumuzu etkileyen uykunun kalitesizliği beden sağlığımızdan ruh sağlığımıza kadar hemen hemen her halimizi olumsuz yönde etkiler. Uyku apnesi, dikkat eksikliğine neden olduğu için de trafik ve iş kazalarına da kapı araladığı biliniyor.

Uyku Apnesi Nedenleri?

Uyku apnesi fazla kilo, yüksek tansiyon, burun ve boğazda anatomik sorunları olan kişilerde sıklıkla görülür. Bunlar arasından en yüksek risk faktörü ise obezite boyutunda yüksek vücut kitle indeksidir. Burun, boğaz ve çene yapısındaki anatomik vb bozukluklar, bazı endokrin bozukluklar ve genetik yatkınlık diğer risk faktörleri arasındadır.

Uyku apnesinin birçok türü vardır. Ancak en yaygın olanı obstrüktif (tıkayıcı) uyku apnesidir. Bir diğer türü de santral (merkezi) uyku apnesidir. Santral uyku apnesi sendromunda beyin nefes al komutu vermekte sıkıntı çeker ve solunum bozukluğu beyine bağlı olarak gerçekleşir.

Uyku Apnesi Belirtileri

Uyku apnesinin en bilinen belirtisi elbette solunum durmasıdır. Her ne kadar kişi uyku esnasında solunumunun durduğunu farketmese ve ertesi gün hatırlamasa da bu durum kişinin uykusunu mütemadiyen böler.

Daha birçok belirtiden söz edebiliriz. Bazıları aşağıdaki maddelerde sıralanmıştır.

Uyandıktan sonraki halsizlik
Sesli horlama
Gece boyunca sık sık idrara kalkma
Terleme
Ağız kuruluğu
Reflü
Sabah baş ağrısı
Unutkanlık
Dikkat eksikliği ve bozukluğu
Yüksek kan basıncı
Gün içinde mod değişiklikleri
Depresyon (uyku esnasında duygu düzenlemesi gerçekleşir ve uyku apnesi olan kişiler derin uykuya geçmede zorluk yaşarlar, bu yüzden depresyon olası sonuç olabilir.)

Uyku Apnesi Tanı

Uzman öncelikli tıbbi öykü alır. Ardından fizik muayene ile devam eder. Uyku apnesi şüphesi varsa uyku testi olarak bilinen teste başvurur. Polisomnografi adlı uyku testi ile kişinin uyku apnesi olup olmadığı sonucuna varılır. Bu nedenle tanı koymak için öncelikle bu teste ihtiyaç duyulur. Kişinin vücuduna elektrotlar yerleştirilerek uyku laboratuvarında uyku izlenmesi geçekleşir. Bu test yalnızca uyku apnesi tanısını koymaya yaramaz aynı zamanda uyku esnasındaki apneler baz alınarak bir sayısal veri sunar, bu sayısal değerler kişinin uyku apnesinin şiddetinin belirlenmesini sağlar. Uyku apnesi düzeyi üçe ayrılır; hafif dereceli, orta dereceli ve ağır dereceli olarak. Sağlıklı uykuda solunum normal, hava yolu açık ve dil ise rahattır. Horlamada, tıkalı hava yolu söz konusudur ve dolayısıyla horlama oluşur. Uyku apnesinde ise hava yolu tamamen tıkalıdır.

Polisomnografi testleri isteğe göre evde de yapılabilir. Uykudan yaklaşık 1 saat önce vücuda bağlanan elektrotlar yaklaşık 6 ile 7 saat süresince kayıt alabilir. Ancak, 4 saatlik uyku da sonuç almak için yeterlidir.

Bu testler aracılığıyla apne ve hipoapnenin sayıları dikkate alınarak tanı konur. Apne, uyku sırasında solunum durmasıyken, hipoapnesi ise solunumun yavaşlamasıdır. Uyku apnesi tanısını koyabilmek için kişi bir saatte beşten fazla apne deneyimlenmelidir.

Uyku Apnesi Nasıl Tedavi Edilir?

Uyku apnesinde tedavi kişinin apne deneyimin şiddetine ve apne çeşidine göre farklılık göstermektedir. Uyku apnesi tanısı alan bireylere yaşam tarzlarında değişikler, örneğin öncelikle kilo vermeleri önerilir. Bu öneri, uyku apnesinin yoğunluk düzeyi farketmeksizin verilir ve tedavinin ilk adımı olarak değerlendirilebilir. Yalnızca bu yolla bile uyku esnasındaki apne sayısında, şiddetinde ve uyku apnesine bağlı belirtilerde ciddi derecede düşüş yaşanmaktadır. Bununla beraber, kişilerin sigara ve alkol kullanımını azaltmaları veya bırakmaları önerilir. Ayrıca, egzersiz yapmak ve uykudan önce ağır yemek yememek de hafif düzeydeki uyku apnesini tedavi etmekte önem taşır.

Bazı hastalara diş hekimleri tarafından uyku pozisyonunda alt çeneyi öne iterek uyku sırasında solunumu kolaylaştıracak aparatlar önerilir. Gece uyurken kullanılan bu ağız içi apareylerin kullanımı da uyku apnesi tedavisinde oldukça tercih edilen bir yöntemdir.

Uyku apnesinin uyuma pozisyonu ile ilgisinden dolayı bununla ilgili öneri de sırt üstü yatma pozisyonundan kaçınma olacaktır. Sırt üstü yatış pozisyonu uyku apnesini tetiklediğinden kişiye sağ ve sola dönük yatması önerilir.

Orta ve ağır dereceli uyku apnesinde özellikle genç hasta grubunda cerrahi tedavi önerilebilir.

Birçok pozitif hava basıncı cihazı ile bu hastalık çok etkili bir şekilde tedavi edilebilir. En yaygın olarak kullanılan Kesintisiz Pozitif Nazal Basınç tedavisidir. Başucuna konan cihaz sayesinde uyku esnasında hava yolları açık kalır. CPAP adlı hava makinası olarak da bilinen bir cihaz ile pozitif hava basıncı ile tıkanıklığa neden anatomik yapıların açılması hedef alınır. Daha çok ileri düzey uyku apnesinde kullanılan cihaz yüze takılarak odadaki havayı basınçla burundan içeri üfler. Yüze oturan bu silikon maskenin verdiği basınçlı hava sayesinde gece boyu basınçlı hava sayesinde solunum durması engellenir. Ancak, burunda bir engel varsa burundan hava geçemeyeceği için kişinin uyku apnesi devam eder, tedavi sonuç vermez. Eğer burunda böyle bir engel söz konusuysa basit ameliyatlar sayesinde burundaki bu engel yok edilerek cihaz kullanılır hale getirilebilir. Bu süreç tamamen hekimin uygun gördüğü şekilde devam eder. Ayrıca bu cihaz genç hastalar için kullanımı zor bir cihazdır. O nedenle cerrahi daha çok tercih edilen bir yöntemdir. Bazı hastalarda ise tedavi esnasında cihaz ve ameliyat bir arada kullanılır. Ameliyatların başarıya ulaşması için, yumuşak damak seviyesi ve dil kökü seviyesi dikkate alınarak planlanmalıdır.

Çocuklarda yalnızca geniz eti ya da bademciğin alınması tedavi işlevi görebilir.

Yumuşak damak veya dil kökü yapısının gece çökmesini önlemeye yönelik ameliyat da yine uyku apnesini tedavi edecektir.

Uyku apnesinin; uykuda ani ölüm, inme, kalp krizi ve kalp yetmezliği, yüksek tansiyon, solunum yetmezliği, cinsel iktidarsızlık (düşük libido), diyabet gibi çok ciddi sonuçları da vardır. Bu nedenle tedavi büyük önem taşımaktadır. İnsanlar horlama söz konusu olduğunda akıllarına ciddi bir şeyi getirmemektedirler. Ancak, her horlama uyku apnesi işareti olmasa da horlama ciddi bir durumun belirtisi veya işareti olabilmektedir.